Raad voor het Openbaar Bestuur | 2020
Besturen met akkoorden is in deze tijd van politieke versnippering en complexe vraagstukken een onmisbaar instrument. Het is niet mogelijk effectief beleid te maken dat kan rekenen op draagvlak zonder akkoorden te sluiten met maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers. Dat stelt de Raad voor het Openbaar Bestuur in zijn adviesrapport Akkoord?! Besturen met akkoorden als evenwichtskunst.
In het advies heeft de Raad voor het Openbaar Bestuur het proces van een aantal akkoorden geanalyseerd en tien aanbevelingen geformuleerd om dit proces te optimaliseren. Voorzitter Han Polman:
“Als over enige tijd de samenleving weer zijn normale loop en routine kan oppakken, kunnen brede maatschappelijke akkoorden behulpzaam zijn om de ingrijpende gevolgen van de huidige maatregelen het hoofd te bieden en de samenleving weer op gang te brengen.”
Uit de analyse van de Raad blijkt dat brede maatschappelijke akkoorden van grote waarde zijn. Zij zorgen voor een politieke en publieke agendering van belangrijke maatschappelijke vraagstukken. Daarnaast zorgen de akkoorden voor een breed gedeelde probleemdefinitie. En maatschappelijke akkoorden geven aanzet tot co-creatie, innovatie en vergroting van de uitvoeringsmogelijkheden. Ook spelen ze een belangrijke rol in onze democratie; ze betrekken veel belanghebbenden voor er beleid wordt gemaakt. Brede maatschappelijke akkoorden als sturingsarrangement zijn dus niet alleen welkom, maar ook noodzakelijk.
Vraagstukken
De totstandkoming van een akkoord roept wel vragen op over de democratische legitimiteit, de effectiviteit en de toegevoegde waarde van het akkoord als sturingsarrangement. De Raad onderzocht de volgende vraagstukken:
- Tegen welke maatschappelijke en bestuurlijke achtergrond worden akkoorden gesloten?
- Zijn akkoorden een passende manier van omgaan met maatschappelijke opgaven?
- Hoe kunnen akkoordprocessen worden beoordeeld in het licht van waarden van goed openbaar bestuur?
In dit kader werpt dit citaat (p.37) nader licht op de zaak van het fenomeen bestuurlijke akkoorden. Bron hiervan is de column van J.Th.J. van den Berg, Een democratie van akkoorden van 21 juni 2019.
‘De verhoudingen zijn losser geworden, maar regeren kan nog steeds niet zonder advies en overleg met de betrokken belangen. Hun organisaties zijn intussen oneindig gevarieerder en hun aanhang is minder voorspelbaar. Besturen werd dus meer en meer een weg zoeken in een oerwoud van onvoorzienbare risico’s. In dat “oerwoud” is geleidelijk aan het “maatschappelijk akkoord” de oude “ijzeren ring” gaan vervangen. Ingewikkelde problemen vragen om een oplossing en dan zit er niets anders op dan rond de tafel te gaan zitten en te zoeken naar een oplossing. Doorgaans is dit een compromis, waarmee vervolgens voor alle betrokkenen geruime tijd te leven valt. Wij zijn daar in Nederland niet slecht in. Wij zijn graag principieel, maar uiteindelijkweten wij wel beter’.