Stichting Civitas Naturalis | 2023
Het doel van onze studie was om beter te begrijpen wat er op lokaal niveau gebeurt met betrekking tot de besturing van dorpen en steden, dit vooral vanuit het perspectief van de praktijk. De bevindingen zijn vastgelegd in het Civitas Navigation Report 2023. Civitas staat voor gemeenschap van burgers. Navigatie gaat over het opbouwen en bewaken van publieke waarden. Eén van de conclusies in dit rapport is dat bij publieke waarden en risico’s sprake is van een zeshoek, een hexagon.
Filosofie
In de filosofie van de stichting Civitas Naturalis is het nodig dicht bij de bevindingen en inzichten te blijven van de High Reliability Organisation (HRO), zoals geanalyseerd en uitgewerkt door Weick en Sutcliffe (2007). De auteurs zochten naar factoren die specifiek en uniek bijdragen aan de prestaties van de meest succesvolle bedrijven.
Zij concludeerden onder meer dat werknemers die nauw samenwerken met klanten als de meest relevante in een organisatie moeten worden beschouwd, en dat vanuit het oogpunt van strategie en uitvoering zorgvuldig naar hen dient te worden geluisterd door volksvertegenwoordigers, bestuurders, de C-Suite en het management in het algemeen.
Praktijkmensen staan het dichtst bij de feitelijke prestaties van een organisatie en weten als geen ander wat de behoeften en wensen van de klant zijn. Levering van producten en diensten is dan ook het uitgangspunt van een HRO.
Zeshoek of Hexagon
Er zijn niet zoveel onderzoeken vanuit het directe perspectief van de dagdagelijkse praktijk van ambtelijke dienstverlening. Dit is er één. De taken waaraan mensen werken en zoals zij die ervaren kunnen worden ingedeeld naar in feite zes categorieën van waarden en risico’s.
Er lijkt sprake van een zeshoek, een hexagon.
Medewerkers van lokale overheden (n=424) werd gevraagd een eigen specifieke taak te duiden. Dit gebeurde in het kader van een Europees onderzoek – opgezet en uitgevoerd door Stichting Civitas Naturalis – naar de kennis, inzichten en ervaringen van hen die projecten, plannen, producten en diensten in de praktijk tot uitvoering brengen.
Gevraagd werd naar de waarde die met deze taak bereikt dient te worden en wat het bijbehorend risico (als mogelijke schade aan deze waarde) is. Het omringend krachtenveld van trends en ontwikkelingen die als kans of bedreiging voor deze taak kunnen worden beschouwd zijn in dit essay buiten beschouwing gelaten, maar wel onderzocht met de methode FORTE® van PRIMO Europe.
Categorieën van waarden en risico’ s (als percentage van n=424)In het onderzoek worden de begrippen waarde en risico aan elkaar gekoppeld. De antwoorden van de respondenten kunnen in zes groepen worden geduid:
- Gerelateerd aan het huidige probleem of kwestie (n=44). De waarde betrof het oplossen van een bestaand probleem dat volgens de respondenten is ontstaan c.q. blijft voortbestaan en het gevolg is van een gebrek aan organisatorische macht, leiderschap, financiële middelen, politieke discussies en stimulerende kaders voor verandering in het verleden en het heden. Het risico is dat het naar verwachting niet wordt opgelost, blijft bestaan of verslechtert.
- Gerelateerd aan de actor (n=55). De waarde is zijn of haar positie als verantwoordelijke voor de oplossing of het vraagstuk, het wezen van het zijn van bestuurder, het vormgeven van en feitelijke leiderschap. Het risico is dat de actor niet succesvol is, verlies van positie, rol, gezag en imago, het dalend vertrouwen in leiderschap en in het vermogen van de representatieve democratie.
- Gerelateerd aan de output (n=122). De waarde is het product, project of plan dat wordt geleverd binnen tijd en budget, zoals beloofd. Het risico is in het niet, gedeeltelijk, te laat of met budgetoverschrijding leveren.
- Gerelateerd aan de outcome (n=109). De waarde is het nagestreefde maatschappelijk (eco)systeem van samenhang, een functionerend sociaal netwerk inclusief van veiligheid, borging, vangnet en zekerheid. Het risico is onveiligheid, gebrek aan cohesie en de bedoeling die niet wordt bereikt.
- Gerelateerd aan het object (n=49). De waarde is het feitelijk bereiken van de burger, de cliënt of klant met effectieve ondersteuning en het leveren van toegang. De doelgroep wordt bereikt met concrete verbetering voor eigen positie of functioneren. Het risico is het niet bereiken van het object, niet effectief zijn en een burger die er niet beter van wordt.
- Gerelateerd aan de governance (n=45). De waarde is een goed geleid en georganiseerd proces, waarbij betrokkenheid, dialoog en afstemming tussen actor en object optimaal zijn. Het risico is dat het proces een rommeltje wordt, slecht is ingericht. leidt tot verwijdering en verlies aan vertrouwen van burgers en klanten.
Een zeshoek, hexagon
Het is niet zeker of, hoe en waar de zes categorieën precies samenkomen c.q. samenhangen en op welke wijze zij het denken en handelen tijdens het proces van besluitvorming, creatie en levering van producten en diensten van overheid naar burgers beïnvloeden.
Een verdere studie is wenselijk, vooral om uit te werken hoe een meerzijdige benadering van waarden en risico’s zou kunnen werken in de context van grote projecten, beleidsplannen en programma’s. In de huidige beheers- en bestuurstechnieken wordt een meer enkelvoudige benadering gehanteerd, die meestal betrekking heeft op de concrete output en levering.
Bibliografie
Weick, K. and Sutcliffe, K. (2007) Managing the unexpected: Resilient performance in an age of uncertainty, San Francisco, CA: Jossey Bass