Politiek – Stichting Civitas Naturalis

The Currency of Politics

The Political Theory of Money from Aristotle to Keynes

Stefan Eich | 2023, Princeton University Press

In the wake of the 2008 financial crisis, critical attention has shifted from the economy to the most fundamental feature of all market economies—money. Yet despite the centrality of political struggles over money, it remains difficult to articulate its democratic possibilities and limits. The Currency of Politics takes readers from ancient Greece to today to provide an intellectual history of money, drawing on the insights of key political philosophers to show how money is not just a medium of exchange but also a central institution of political rule.

Money appears to be beyond the reach of democratic politics, but this appearance—like so much about money—is deceptive. Even when the politics of money is impossible to ignore, its proper democratic role can be difficult to discern. Stefan Eich examines six crucial episodes of monetary crisis, recovering the neglected political theories of money in the thought of such figures as Aristotle, John Locke, Johann Gottlieb Fichte, Karl Marx, and John Maynard Keynes. He shows how these layers of crisis have come to define the way we look at money, and argues that informed public debate about money requires a better appreciation of the diverse political struggles over its meaning.

“By reconstructing debates about the politics of money, I not only hope to recover money as a neglected site of political thought and a potential institution of democratic self-rule but also offer an account of how the politics of money came to be eclipsed in the first place. The book thus traces two parallel movements: the periodic reassertion of a political awareness of money especially at times of crisis; and a historical reconstruction of the thinkers and debates that contributed to the eclipse of the politics of money. As a study of how things become invisible, this book constitutes an attempt to understand how and why the political dimension of money
became obscured -without ever fully disappearing.” – Stefan Eich

Recovering foundational ideas at the intersection of monetary rule and democratic politics, The Currency of Politics explains why only through greater awareness of the historical limits of monetary politics can we begin to articulate more democratic conceptions of money.

“While I work broadly from a credit conception of money, in the course of the book, I introduce a normative conceptual distinction of my own: what I call money as political currency. Political currency, as I define it, does not refer to cash or legal tender. Instead, I use “currency” in a metaphorical sense to refer to money as a tool of democratic self-government, an idea whose genealogy I trace throughout the book. As a political theorist, I am concerned with the legitimacy of institutions. One account for understanding legitimacy – for example, the legitimacy of a particular law – is to stress the way in which an institution is not externally imposed from above but authored by those affected by it. This is the basic democratic idea of government of the people, by the people, for the people.” – Stefan Eich

Bibliography

Eich, S. (2023) The Currency of Politics: The Political Theory of Money from Aristotle to Keynes. Princeton, US: Princeton University Press.

Wie wordt gehoord?

Dynamiek in het landschap van macht en tegenmacht

Georgina Kuipers, Gert Jan Geertjes, Martijn van der Steen | 2023, NSOB

Dit essay is een verkenning van de verhoudingen tussen macht en tegenmacht in Nederland. Welke actoren formeel tot de macht respectievelijk tegenmacht behoren staat echter niet vast en van een stelsel is formeel geen sprake. In dat licht spreken auteurs Georgina Kuipers, Gert Jan Geertjes en Martijn van der Steen over het ‘landschap’ van macht en tegenmacht.

We bespreken wat wij onder tegenmacht verstaan, welke partijen deze kunnen uitoefenen, op welke manieren, en wat daarbij in het bijzonder de rol en positie van maatschappelijke organisaties is. We gaan na of die positie verzwakt of bemoeilijkt is en versterking behoeft. Wat is er de afgelopen jaren gebeurd in het landschap van tegenmacht, en hoe kunnen maatschappelijke actoren in staat worden gesteld om effectief tegenspraak te bieden binnen de democratische rechtsstaat?

Het essay schetst het landschap van macht en tegenmacht als een cirkel, waarin de formeel-juridische kernmachten – wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht – worden omringd door institutionele en geïnstitutionaliseerde tegenmachten (de Nationale ombudsman, de Onderzoeksraad voor Veiligheid, het Centraal Planbureau), en vervolgens door maatschappelijke tegenmachten van divers pluimage: verenigingen, ngo’s, bedrijven, burgerinitiatieven of onderzoeksjournalisten. Veel belangen zijn bovendien niet of onvoldoende vertegenwoordigd – natuur, toekomstige generaties en kwetsbare groepen als daklozen of laaggeletterden. Deze groep fungeert als een soort ‘rafelrand’ in het landschap van macht en tegenmacht.

We beschrijven in het essay ontwikkelingen in dat landschap en maken de balans op door een vijftal dynamieken van tegenmacht te beschrijven: openbaarheid, institutionalisering, coalities, verlamming, en insluiting en uitsluiting. Tegenmacht is een dynamisch geheel dat voortdurend onderhoud en zorg vereist. We sluiten daarom af met het beschrijven van verschillende niveaus om tegenmacht te versterken en krachtiger te maken. Een eerste niveau betreft het beter gebruik maken van bestaande middelen en mogelijkheden in het landschap van tegenmacht. Een tweede niveau gaat over kaders en randvoorwaarden. Het derde niveau gaat over de vraag hoe macht en tegenmacht verdeeld worden, en door wie. Dit laatste niveau betreft een machtige bevoegdheid en is daarmee ook een politieke vraag.

Download Essay

Bibliografie

Kuipers, G., Geertjes, G. en Steen, M. van der (2023) Wie wordt gehoord?: Dynamiek in het landschap van macht en tegenmacht. Den Haag: Nederlandse School voor Openbaar Bestuur.

Democracy Erodes from the Top

Leaders, Citizens, and the Challenge of Populism in Europe

Larry M. Bartels | 2023

A seeming explosion of support for right-wing populist parties has triggered widespread fears that liberal democracy is facing its worst crisis since the 1930s. Democracy Erodes from the Top reveals that the real crisis stems not from an increasingly populist public but from political leaders who exploit or mismanage the chronic vulnerabilities of democracy.

In this provocative book, Larry Bartels dismantles the pervasive myth of a populist wave in contemporary European public opinion. While there has always been a substantial reservoir of populist sentiment, Europeans are no less trusting of their politicians and parliaments than they were two decades ago, no less enthusiastic about European integration, and no less satisfied with the workings of democracy. Anti-immigrant sentiment has waned.

The notion that democracy is in crisis provides a compelling hook for much recent political writing. In the opening pages of his book Fractured Continent: Europe’s Crises and the Fate of the West, a former chief European correspondent of the Washington Post warned, “Just a quarter century after the liberal international order of open markets, free speech, and democratic elections had triumphed over the forces of communism, the Western democracies now seem in danger of collapsing, as a backlash against globalization arouses angry opponents of immigration, free trade, and cultural tolerance.”?

Electoral support for right-wing populist parties has increased only modestly, reflecting the idiosyncratic successes of populist entrepreneurs, the failures of mainstream parties, and media hype. Europe’s most sobering examples of democratic backsliding—in Hungary and Poland—occurred not because voters wanted authoritarianism but because conventional conservative parties, once elected, seized opportunities to entrench themselves in power.

In this book, I summarize broad trends in European public opinion from 2002 through 2019, focusing particularly on attitudes commonly taken as symptomatic of a “crisis of democracy,” including economic disaffection, antipathy to immigration and European integration, ideological polarization, distrust of political elites, and dissatisfaction with the workings of democracy itself. I examine the impact of these attitudes on support for right-wing populist parties, which turns out to be substantial. I also explore their role in precipitating significant erosions of democracy in Hungary and Poland, which turns out to be remarkably modest.

By demonstrating the inadequacy of conventional bottom-up interpretations of Europe’s political crisis, Democracy Erodes from the Top turns our understanding of democratic politics upside down.

Bibliography

Bartels, L. (2023) Democracy Erodes from the Top: Leaders, Citizens, and the Challenge of Populism in Europe. Princeton, USA: Princeton University Press.

Risico-regelreflex

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties | 2010*

Eén van de meest bediscussieerde en bestudeerde termen in Nederland is die van de risico-regelreflex. Deze discussie begon in 2009 en is eigenlijk nog steeds actueel. De genoemde reflex is “de neiging van de overheid om voortdurend risico’s te verminderen, al dan niet naar aanleiding van een incident en deze als vanzelfsprekende opgave aan te merken.” Herlezing geeft inzicht in de zoektocht, zeker politiek-bestuurlijk, naar het eigen hart van de democratie in Nederland.

Dit is de definitie binnen het door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2011) vastgestelde programma Risico’s en Verantwoordelijkheden. De aanzet hiertoe ontstond eind 2009 waarbij de minister van BZK een algemene beschouwing toezegde over de rol en verantwoordelijkheid van de overheid bij het omgaan met (vooral fysieke) risico’s en incidenten.

Aanleiding voor de toezegging was een aantal van incidenten in het decennium ervoor, alsmede de toegenomen aandacht in het openbaar bestuur voor risicomanagement, dit vanwege de decentralisatie van taken van rijk naar gemeenten met daarbij de invoering van de wettelijk bepaalde paragraaf weerstandsvermogen in de gemeentelijke begrotingen.

De term risico-regelreflex is gemunt door Margo Trappenburg tijdens de Dag van het Risico, 19 mei 2010, en opgenomen in haar essay in de 2011 bundel Veiligheid boven alles? Essays over oorzaken en gevolgen van de risico-regelreflex.

Trappenburg zegt over de reflex op haar website: “De risico-regelreflex bestaat uit twee diep gewortelde tendensen naar aanleiding van risico’s en incidenten: enerzijds overregulering (met alle nadelige gevolgen van dien), anderzijds de tendens om de verantwoordelijkheid bij de overheid te leggen.” Uit het essay van Trappenburg (2011) [quote]:

De risico-regelreflex theorie

De ambtenaar had het allemaal netjes uitgedacht. Hij had er rapporten over gelezen van geleerde wetenschappers1 en essays van verstandige publicisten. Hij had contact gelegd met collega’s in het buitenland. Hij was lid van een projectgroep en ze hadden in die projectgroep gebrainstormd en uitvoerig ervaringen uitgewisseld. En het zat dus zo. Om de zoveel tijd gebeurt er iets naars.

Er bezwijkt een rivierdijk.
Ergens op een kinderdagverblijf raakt een baby bekneld tussen de spijlen van haar bedje en stikt.
In een verpleeghuis worden vier bewoners ziek door salmonella vergiftiging, vermoedelijk opgelopen door het eten van kippensoep bij de lunch.
Tientallen mensen raken besmet met legionella na een bezoekje aan een bloemenveiling.
In een willekeurig ziekenhuis blijkt een medicijnverslaafde neuroloog te werken die al jarenlang verkeerde diagnoses stelt.
Er breekt brand uit in een café vol jongeren. Enkele jongeren komen om het leven. Anderen zullen hun leven lang littekens houden.
Uit een nieuwe ondergrondse CO₂-opslag ontsnapt gas. Vijftien kinderen op een naburige basisschool moeten in het ziekenhuis worden behandeld voor ademhalingsproblemen.
Of nog iets anders.

Het incident komt uitvoerig in de krant. Het wordt een item op Netwerk. Hart van Nederland besteedt er aandacht aan. Boze burgers spreken hun verontwaardiging uit op internet websites. Politici uit oppositiefracties in het parlement of de gemeenteraad laten weten dat zij altijd al hebben gezegd dat de rivierdijken moesten worden versterkt, dat er meer toezicht moest zijn op verpleeghuizen en kinderdagverblijven, dat brandvoorschriften veel strenger moeten worden gehandhaafd, dat we veel alerter moeten zijn op de waterhuishouding van alle mogelijk publiek toegankelijke instellingen en dat we aan die ondergrondse CO₂ opslag nooit hadden moeten beginnen.

Verantwoordelijke wethouders, staatssecretarissen en ministers worden streng ondervraagd. Enkelen verdedigen hun beleid en voeren aan dat er altijd wel eens iets mis gaat (‘Waar gehakt wordt vallen spaanders’, ‘Het is heel treurig, maar honderd procent veiligheid bestaat niet’), maar de meeste politici gaan direct overstag. Zij beloven dat ze nieuwe regels zullen laten opstellen, dat ze strenger gaan controleren, dat ze er alles aan zullen doen om herhaling van het incident te voorkomen.

We noemen dit de ‘risico-regelreflex’, zegt de ambtenaar. [unquote]

Probleem

BZK (2011): “De overheid is de afgelopen decennia in toenemende mate aangesproken op het afdekken van allerhande risico’s voor burgers en bedrijven. Nadat een nieuw risico bekend wordt of na een ernstig incident volgt bijna standaard vanuit de samenleving en de politiek een roep om drastische overheidsmaatregelen, om het risico in de toekomst uit te sluiten. De overheid anticipeert vaak al op een dergelijke reactie en draagt daardoor onbedoeld bij aan het beeld dat zij inderdaad het voornaamste risicovangnet voor de samenleving is. Die verwachting leidt vervolgens echter vaak tot teleurstelling in het kennelijke falen van de overheid.

Voor dit verschijnsel bestaat sinds kort de term ‘risico-regelreflex’. Daarmee wordt het automatisme aangeduid van (over)regulering als reactie op het bekend worden van een risico, al dan niet naar aanleiding van een incident. Een bijkomend verschijnsel is dat de verantwoordelijkheid voor het afwenden of compenseren van risico’s vaak als vanzelfsprekend bij de overheid terecht komt.

De risico-regelreflex leidt op veel terreinen tot onevenwichtigheden in het veiligheidsbeleid:

hoge kosten voor de samenleving en inefficiënte inzet van overheidsmiddelen;
een laag feitelijk veiligheidsrendement (wet van de afnemende meeropbrengst);
aantasting van andere waarden, zoals burgervrijheden;
onduidelijkheid in verantwoordelijkheden voor de veiligheid;
belemmering voor technologische innovatie en daarmee beperking van de welvaartsgroei.

Aanleiding

Deze probleemstelling wordt breed gedeeld binnen en buiten de overheid. De minister van BZK heeft mede daarom aan de Tweede Kamer een visie toegezegd over de rol van de overheid bij het omgaan met risico’s (AO september 2009). Dat was aanleiding voor een verkennend project om de omgang met risico’s te verkennen. Het project organiseerde in 2010 de ‘Dag van het Risico’, een breed opgezette conferentie in het kader van het programma Vernieuwing Rijksdienst met diverse publicaties als opbrengst.

Om de eerdere toezegging gestand te doen wordt nu het programma Risico’s en verantwoordelijkheden ingericht. De beoogde looptijd is twee jaar.

Doel

In de afgelopen jaren zijn er op allerlei plaatsen waardevolle adviezen verstrekt en methoden ontwikkeld om tot een transparantere omgang met risico’s en incidenten te komen (zie § 2.2 en bijlage 4). Niettemin blijven de risico-regelreflex en de reflex om risicoverantwoordelijkheid bij de overheid te leggen prominent aanwezig. Marjolijn Februari ziet hier een soort kringloop in: ‘De overheid wijst naar de politiek, de politiek wijst naar de media, de media wijzen naar de lezer en de lezer wijst naar de overheid’.2

De centrale opgave van het programma is om voorstellen te doen voor een verruiming van het handelingsperspectief van de (rijks)overheid ten behoeve van een proportionele en transparante omgang met risico’s en incidenten.”

*selectie en curatie door Jack Kruf, 2022.

Bibliografie

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2011) Programma Risico’s en verantwoordelijkheden: Plan van aanpak. Den Haag.

Margo Trappenburg, ‘Waarom het allemaal niet lukt’, in J. van Tol, I. Helsloot en F. Mertens (red.) (2011) Veiligheid boven alles?: Essays over oorzaken en gevolgen van de risico-regelreflex. Den Haag: Boom Lemma uitgevers. *Een verkorte versie van haar essay verscheen op 15 mei 2010 in NRC Handelsblad.

Download Margo Trappenburg: Waarom het allemaal niet lukt

Download Veiligheid boven alles?: Essays over oorzaken en gevolgen van de risico-regelreflex

Download BZK (2011) Programma Risico’s en Verantwoordelijkheden: Plan van Aanpak